SANDIKLILI YUNUS EMRE
Yunus Emre’nin Anadolu’da pek çok mezarı ,türbesi ve makamı vardır.Bunların çoğu halk rivayetleri arasında söylene gelmiş,sağlam bir belgeye dayanmayan menkıbelerdir.Yunus Emre’den yüzyıllar sonra yazılmış bazı kitaplardaki verilen bilgelerde halk söylentilerine dayandığı için geçerli değildir.Yunus Emre’ye ait olduğu bildirilen bazı arşiv belgelerindeki olaylar,yer isimleri,kişiler ve tarihler arasındaki uyumlar iyi incelenmedi için yanlış yönlendirilmiştir.
Yunus Emre’nin Türbelerinin olduğu yerler:
1. Afyon Sandıklı Çay Köy
- 2. Afyon Döğer
- 3. Eskişehir Sarıköy
- 4. Karaman
- 5. Isparta Keçiborlu Emreler Geresini
- 6. Konya Doğanhisar Koçaş Köyü
- 7. Aksaray
- 8. Kula Emre Köy
- 9. Bursa
- 10. Erzurum-Tuçcu Köyü
- 11. Isparta-Uluborlu
- 12. Ünye
- 13. Tire
- 14. Sivas
- 15. Kırşehir
- 16. Bolu
- 17. Bandırma
- 18. Isparta-Eğridir
- 19. Niğde
Bu günü kadar yapılan araştırmalarda bunların çoğunda mezar bile olmadığı ortaya çıkmıştır.Yine iddia edilen mezarların çoğununda Yunus Emre’den sonra yaşamış isim benzerliği olan Yunus Emreler olduğu görülmüştür.
Bu günü kadar yapılan araştırmalarda Yunus Emre’nin Türbesi konusu iki yerde yoğunlaşmıştır. Fakat bu iki yerdeki Yunus Emre Türbesi olarak iddia edilenlerin,Bizim Yunus Emre olmadığı kesinleşmiştir.
1.Eskişehir Sarıköy’deki Yunus Emre Türbesi:Yunus Emre’nin türbesini Eskişehir Sarı Köy’de arayanların ileri sürdüğü fikirler,bilgiler hayali olup,sunulan belgeler incelendiği zamanlar Yunus Emre ile ilgisi olmadığı görülecektir.Bu görüşü savunanlar:
1.1.Sivrihisarlı Baba Yusuf(Ö.1511) “Mevhub-i Mahbub” isimli eserinde:
“Azizlermiş hususa Yunus Emre
Edermiş zühd ü uzlet uyup emre
Bu yerdedir bu zümrenin mezarı
Müşerref eylemişlerdir diyor.” Şiirde görüldüğü gibi Baba Yusuf bu sözleri bir
rüyaya dayanarak söylemiştir.
1.2.Yunus Emre’nin Sarıköyde olduğu iddia eden belgeleri incelediğim zaman burada yatan kişinin Sarı Köy’de çiftliği olan Yunus Emir Bey olduğu görülecektir.[1]Bu belgelerden bir tanesini aşağıda sunuyorum.Ayrıca bu konuda ileri sürülen belgelerde tarih,yer ve kişi isimleri tutarsıdır.
1.3-Yunus Emre’nin Eskişehir Sarıköy’de olduğu iddia eden aşağıdaki belge incelendiği zaman ,burada yatan kişinin Yunus Emre olmadığı Emrullah Yunus Sami olduğu görülecektir
2. Karaman’da Yunus Emre Türbesi: Yunus Emre’nin Türbesinin Karaman’da olduğunu savunanların iddiaları incelendiği zaman,bunların hiçbirisinin bizim Yunus Emre olmadığı görülecektir.
2.1.Burhan Toprak BOA.H.1175/M.1762 tarihli belgede,”Karaman’da Kirişçi Baba Zaviyesi(Medine-i Larende’de medfun merhum ve mağfurileh Yunus Emrem Zaviyesi’nin) mütevellisi Seyyid Ali’nin ölümü ve oğlunun bulunması dolayısıyla yerine Sofuzade İsmail Halife tayin için Karaman kadısına yazılmıştır.”
Bu vesikadaki cami Kirişçi Baba Camisi ve zaviyesidir.H.918/M.1512 tarihli vakfiyesini inceledim.Yunus Emre ismi geçmemektedir.Vakfiyede geçen ”Larende’de vaki Yunus Emrem türbe-i şerefesinin zeytin yağı bahası olarak on iki günde tahsisatı” cümlesi Yunus Emre’yi Karaman’a götürmez.
2.2. Konya Kadısına Şeyh Hasan Nesip Efendi tarafından H.918/M.1512 tarihinde düzenlenin vakfiyenamede geçen şahitler arasında “Şeyh Yunus Baba el-maruf postnişi Kirişçi Baba” Şeyh Yunus Baba ismindeki tekkenin posnişi(şeyhi) öldükten sonra caminin bitişiğindeki takkenin haziresine gömülmüştür. Bu mezarda Yunus Baba ismi zamanla Yunus Emrem olarak halkın beynin değişir.Araştırmacılar vesikalardaki Yunus Baba isminden hareketle Yunus Emre’yi Karaman’a götürmüşlerdir.
2.3.Abdülbaki Gölpınarlı ,Kirişçi Camisi’nin Şeyh Hüseyin oğlu Kirişçi Baba denen birisi tarafından cami ve zaviye olarak yaptırıldığını söyler.Caminin haziresindeki mezarın birisi Kirişçi Baba tekkesi şeyhi Karamanlı Katipzade Yunus’a aittir.Diğeri ise cami ve tekkenin banisi Kirişçi Baba’ya aittir[1]
Yunus Emre’nin Türbe’sinin Karaman’da veya Eskişehir Sarıköyde olduğuna dair 50’den fazla belge inceledim. Hiç birisinin Bizim Yunus Emre’ye ait olmadığını gördüm.
3.Sandıklı’da Yunus Emre Türbesi: Yunus Emre konusunda araştırma yapanların , araştırmalarını Eskişehir ve Karaman üzerinde yoğunlaştırmışlar,ama bir sonuca varmamışlardır.Sandıklı dışındaki diğer yerdeki türbeler rivayet olup,gerçekle ilgisi yoktur.
Yunus Emre’yi Sandıklıya götüren belge ve bilgiler:
3.1.Yunus Emre’nin yetişmesinde etkili olan mürşitlerinin seceresi:
Yunus Emre bu mürşitlik zincirini şu beyit ile söyler:
“Yunus Tapdukdan oldu ,hem Barak’dan Saltuk’a
Güç kıldı,çün bu sır ben nice nihan olam”
a.Saru Saltuk:Türbesi Sandıklı Saltuk Sultan köyündedir.[1]Barak Babayı irşad etmiştir.
b.Barak Baba:Türbesi Sandıklı merkezdedir [2].Tapduk Emre’yi irşat etmiştir.
c.Taptuk Emre:Türbesi Çayköydedir[3] Hacı Bektaşi Veli’nin izniyle Yunus Emre’yi irşat etmiştir.
d.Yunus Emre:Türbesi Sandıklı Merkez Yunus Emre Mahallesindedir.(eski Çay Köyde).İnsanlığı irşad etmiştir.
Bu mürşitler zincirinin Sandıklıda olması,Yunus Emre’nin Sandıklılı olduğunu gösterir.Yunus Emre’nin mürşitler zinciri Sandıklı dışında hiçbir yerde yoktur. 3.2.Sandıklı’nın yetiştirdiği Şeyh Hamza 1758 tarihinde yazdığı manzumede Yunus Emre’nin türbesinin Sandıklı Çay Köy’de olduğunu söyler.
Çay köydür iki dere arası
Yunus Emre’dir onun aşinası
Gel sorarsan Taptuk Emre
O’dur hocalar hocası
3.3.Lami Çelebi Nefahatü’l-Üns isimli eserinde Yunus Emre’nin türbesinin İki çayın birleştiği yerin kurbunda yatır [4]diyerek Sandıklı’da olduğunu söyler.
3.4.Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün 1327/1911 tarihli bütçe cetvelinde : “1327 senesi kura-yı mevkufe aşar bedelatı sülüsanı olan 530 guruş 26 paranın tevkifi ve sülüsü olan 265 kuruş 14 paranın itası mukarrredir.[5]”Sandıklı Çayköy’deki Yunus Emre Zaviyesine aittir.
3.5. 1880 tarihli Hüdavendigar Salnamesinde Sandıklı Çayköy’de Yunus Emre metfundur.”[6] Yazılıdır.
3.6.Sandıklı Tapu Sicil Müdürlüğündeki 414 Ada,12 parsel,55,95 pafta,1239 sayfada kayıtlı Yunus Emre’nin hocası Taptuk Emre’ye ait tapu kaydı.
Gönüller sultanı Yunus Emre Sandıklı’da yaktığı ışık ile asırlardır insanlığı aydınlatmaktadır.
[1] BOA,2567 numaralyı Avariz Defternideki kayıtlara göre Selçuklu ve Osmnalı kayıtlarında mevcittir1623 tarihli Avarız kayıtlarında 4 avarız hanesi oturur.
[2] Barak Baba Türbesi Sandıklı ‘da Barak Evleri veya Barak Baba Türbesi olarak bilinir.
[3] BOA,2567 numaralyı Avariz Defternideki kayıtlara göre Selçuklu ve Osmnalı kayıtlarında mevcittir1623 tarihli Avarız kayıtlarında 9 avarız hanesi oturur.Günümüzdeki merkez ile birleşmiş,Yunus Emre Mahallesi ismini almıştır.
[4] Çayköy’deki iki çay Çanlı Dere ve Sel Çayı’dır.
[5] Hüdavendiğar Vilayeti ,Karhisar-ı Sahib Sancağı,nr.522. s.273
[6] HVS (1296/1880)s.473
[1] Abdülbaki Gölpınralı”Yunus Emre’nin Yattığı Yer”.1963. s.15
[1] Ankara Kuyudu Kadime Arşivi nr.580 s.191